Wij laten ons niet wegvagen


Voor de cultuur- en geschiedenis website ifthenisnow.nl schreef ik een artikel over een belangrijk stuk geschiedenis van de Folkingestraat-synagoge in Groningen. Dit is tevens het historische feit waarop mijn thriller CumLaude is gebaseerd.
Natuurlijk lees je het artikel ook hier op mijn blog.


Wij laten ons niet wegvagen

Folkingestraat-synagoge Groningen
“Is dit de sjoel?"
"Jazeker."
"Maar er zit een wasserij in! En ze laten de boel zo verpauperen? Dat nooit!"

Harteloos
Met die woorden begon de strijd van wijlen mevrouw Lenny Wolgen-Salomons (Amsterdam 1942- Adorp 2010) voor het behoud van de Folkingestraat-synagoge (bouwjaar 1906) in Groningen.
Samen met haar man liep zij op die bewuste dag in 1972 door de Folkingestraat toen zij de afschuwelijke waarheid over de staat van de voormalige synagoge (of sjoel: Jiddisch voor ‘school’) hoorde.
De davidster afgebeeld in het prachtige glas-in-lood raam was het enige wat deed herinneren aan de oorspronkelijke functie van het gebouw. Het hart van dit religieuze symbool doorboord door een ventilatiepijp. Binnen was het interieur totaal gesloopt en vervangen door wasmachines en kledingrekken. Dat ‘Astra’ de naam van de wasserij was, zal niet toevallig zijn.

Sloophamer in zicht
Begin twintigste eeuw was dit immense gebouw de kern van de levendige Joodse buurt. Toen kwam de oorlog. Van de 2724 personen die bij de Duitsers op de lijst stonden, werden er circa 2550 gedeporteerd en vermoord. Slechts zo’n 120 Joden keerden terug naar de stad Groningen.
De oorlog had ook bij de synagoge diepe sporen achtergelaten, verwaarlozing en plunderingen als oorzaak. De tijdens de oorlog in beslag genomen radio’s stonden rijen dik op de vrouwengalerijen.

Maar de overgebleven Joodse bevolking hield het hoofd omhoog, twee weken na de bevrijding begonnen de eerste diensten gevolgd door een heuse huwelijksinzegening enkele maanden later.
Het gebouw bleek echter veel te groot en al snel trok men in de kleinere jeugsjoel in een zijstraat van de Folkingestraat. De hoofdsjoel werd in 1951 verkocht aan de wasserij.
Toen ook die in 1973 niet langer rendabel was, stond het gebouw leeg en takelde steeds verder af. Klaar voor de sloophamer.

Vol vuur
Davidster boven entree synagoge
Maar over al dit treurigs gaat dit stuk niet. Waar het wel over gaat is hoe het eén vrouw lukte de synagoge te redden van de ondergang. Dit is zo’n mooi stuk positieve geschiedenis en zo verrassend dat het alle aandacht verdient.
Mevrouw Wolgen- Salomons ging ervoor. Met heel haar hart en ziel streed ze. Ze richtte de ‘Stichting Folkingestraat Synagoge’ op, organiseerde manifestaties in de stad en kwam volop in de media.
Het was een hele klus om de verschillende betrokkenen te overtuigen. ‘Te duur’, zei de gemeente. ‘Te pijnlijk’, zeiden de overgebleven Joden. ‘Nutteloos, er zijn al genoeg monumenten’, zei de wethouder voor onderwijs en cultuur. ‘Wat moeten we ermee’, zei weer een ander.

Maar Wolgen- Salomons ging door, goddank deed ze dat. Ze vond het een schande hoe de Groningers omgingen met hun cultureel erfgoed. ‘Groningen heeft een ereschuld ten aanzien van zijn weggevoerde joodse burgers’, riep ze tegen iedereen die het maar horen wilde.

Moment van de waarheid
En toen kwam die belangrijke dag, 13 december 1976: de historische gemeenteraadsstemming over het behoud van de synagoge. De peilingen waren overduidelijk, de strijd van Wolgen-Salomons leek voor niets geweest.
Tromgeroffel zou hier op zijn plaats zijn om de spanning van de uitslag op te voeren. Twintig raadsleden stemden voor het behoud van het gebouw en negentien tegen.
Hoe wonderlijk. Niet alleen omdat er slechts een stem verschil was, maar ook omdat het mevrouw Wolgen-Salomons ondanks alles toch gelukt was. Om al die mensen die niks in haar plan zagen toch te overtuigen van het nut weer nieuw leven in de synagoge te blazen.

Eeuwige dank
Interieur Folkingestraat-synagoge.
Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
En zo geschiedde. Een forse renovatie was nodig en op 29 november 1981 werd het gebouw weer geopend voor publiek. De ene helft bruikbaar voor de gelovigen, de andere helft –gescheiden van de eerste door een stijlvol smeedijzeren hekwerk- bruikbaar voor relevante exposities of andere culturele activiteiten. En zo is het nu nog.
Mevrouw Wolgen- Salomons had liever de synagoge leeg gelaten, ‘Laat maar zien en voelen wat er verdwenen is’, maar voor haar stond voorop dat het gebouw behouden bleef.

Wij cultuurliefhebbende Groningers zijn haar zeer dankbaar.


Bronnen:
-       ‘100 jaar Folkingestraat-synagoge’ door Stefan van der Poel
-       ‘Joods leven in Groningen’ door Wout van Bekkum en Stefan van der Poel




Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Zeg een hoi!

Afbeelding
Eens in de zoveel tijd ben ik in de veronderstelling dat ik met mijn schrijfsels de wereld kan verbeteren. Zo ook vandaag.  Heel simpel, met ‘zeg eens hoi’ tegen onbekenden. Of ‘goedemorgen’ als het allemaal te amicaal voor je wordt. In de stad Zelf woon ik in de stad. Ik heb daar voor gekozen want ik hou van de anonimiteit. Maar soms is het me allemaal net iets te. Dan voel ik me een mol. Die alleen maar zo snel mogelijk van A naar B fietst of loopt zonder echt te kijken. Dat laatste is weer funest voor een schrijver, maar dat is een ander verhaal . Hoi-dag Gister was weer zo’n dag, dus begon ik gelijk al onderweg naar de school van mijn zoon met ‘hoi-en’. Wat heerlijk was dat weer. Ik werd er vrolijk van, voelde me gezien en moest inwendig lachen om de verbaasde blikken en de weifelende groet terug. Maar wat nog leuker was, de glimlach die op het gezicht van mijn te begroeten voorbijganger verscheen. Een aanstekelijke lach die er voor zorgde dat ik...
Meer lezen

150 spannende woorden. Een eitje!

Afbeelding
Al een paar dagen ben ik bezig met de 'René Appel schrijfwedstrijd' van Uitgeverij Anthos | Literaire thrillers. We moeten, als deelnemer, een bestaand fragment (door de meester zelf geschreven) afmaken. In slechts 150 woorden. Nou dat is makkelijk, hoorde ik om mij heen. Maar niets is minder waar. Het is een hel. Nou ja, bijna dan. Want wat is dat weinig, 150 woorden. Je kunt net niks. Je kunt nauwelijks een geschiedenis, dus motief voor een daad, kwijt. Je kunt de daad zelf niet kwijt. Niets, helemaal niets. Ik voel mij beperkt in alle opzichten. Dan doe je toch niet mee, zul je denken. Nee, dat kan natuurlijk ook niet. Want juist die weinige woorden geeft mij te denken dat ik dit wel moet kunnen. Deze wedstrijd. Geen ellenlange lappen tekst, geen moeilijke personages. Alleen een slot, en een plot. Ergens is het meedoen ook verslavend (ik blogde er al eerder over). Die wedstrijdspanning. Stel dat je wint. Twittervriendinnen meldden afgelopen week vrolijk...
Meer lezen

Help! Wij schrijvers worden vermoord door de emoticon

Afbeelding
De emoticon zegt meer dan duizend woorden. Met deze zin is mijn blog eigenlijk al klaar. Maar omdat ik geen emoticon ben en van woorden hou ga ik nog even door. Emoticons zijn niet meer weg te denken. Bang dat onze woorden niet goed overbrengen wat we bedoelen plaatsen we te pas en te onpas zo’n (al dan niet bewegend) plaatje achter onze zinnen. Funnest! Voor het geschreven woord en dus voor ons als schrijvers. Want wat is er mooier dan zoeken naar het juiste woord om net dat ene gevoel te beschrijven. Maar die tijd gunnen we onszelf niet meer. En dankzij die oneindige database aan gezichten van Emoji  verleren we het. Zonde! See-No-Evil Monkey Taalloze toekomst Zou Emoticons onze nieuwe taal worden? Over vijftig of honderd jaar? Wereldwijd dezelfde? In boeken geen woorden meer maar simpele plaatjes? Nooit meer dat mooie gedicht lezen, dat de essentie blootlegt. We gebruiken tenslotte ook al met liefde de omhoogstekende duim met de geniale woorden ‘v...
Meer lezen